"DE IJZEREN WET VAN FLYVBJERG": WAAROM GROTE BOUWPROJECTEN VAN DE OVERHEID ALTIJD MEER TIJD EN GELD IN BESLAG NEMEN DAN GEPLAND

De toekomst van Metro 3 in Brussel staat op losse schroeven. Maar dat de plannen vertraging oplopen en de kosten blijven stijgen, ligt nochtans helemaal in lijn met de “ijzeren wet van Flyvbjerg”. Waarom ontspoort zo goed als elk groot bouwproject van de overheid? “Veel beslissingen zijn niet noodzakelijk rationeel”, vertelt transporteconoom Thierry Vanelslander in “De wereld vandaag” op Radio 1.

Een kost die verdrievoudigde naar een verwachte drie miljard euro en een einddatum die al opschoof van 2018 naar ergens in 2040: het project van Metro 3 komt in onze hoofdstad maar moeizaam van de grond. De komende weken moet de Brusselse regering beslissen of ze de huidige plannen wil doorzetten, aanpassen of opschorten.

Toch is het geen verrassing dat het mobiliteitsproject uit de hand loopt, zowel wat de timing als het budget betreft. Het past naadloos binnen de "ijzeren wet van Flyvbjerg", vernoemd naar de gelijknamige Deense geograaf.

“Die stelling komt er kort gezegd op neer dat de kosten van grote infrastructuurprojecten vanuit de overheid in de regel worden onderschat en de voordelen overschat”, vertelt transporteconoom Thierry Vanelslander (Universiteit Antwerpen). Projecten die er op papier het beste uitzien, leiden in praktijk vaak tot onvoorziene negatieve sociale gevolgen en milieukosten die hoger liggen dan geraamd. 

Beluister het volledige gesprek in "De wereld vandaag" op Radio 1:

“We gaan er altijd vanuit dat alles rationeel besloten wordt, maar dat is niet noodzakelijk het geval”, zegt Vanelslander. “Ook macht speelt een rol. Politici willen maar wat graag met een mooi project uitpakken, waarvan de negatieve gevolgen vaak in een volgende legislatuur liggen. Het gaat ook breder: denk aan de MIVB, de Brusselse openbaarvervoermaatschappij. Die heeft er alle belang bij dat het project er komt, zeker als de politiek instaat voor de financiering.”

Risico's inschatten

Om de wet van Flyvbjerg te snel af te zijn, loont het om op voorhand meer rekening te houden met wat er mis kan gaan. “Je moet ook alle mogelijke risico’s inschatten. De energiecrisis en de torenhoge inflatie mochten dan wel uitzonderlijk zijn, de grondsamenstelling die nu voor vertraging zorgt was wel te voorzien. Het komt erop neer een hogere inschatting te maken van alle mogelijke kosten - en dat is hier duidelijk nagelaten.”

Moeilijk op te geven

Voor die inschatting is het intussen al een paar jaar te laat, want de werken in Brussel zijn al volop bezig. “Op economisch vlak zit je in een situatie van de sunk cost, waarin je geneigd bent om rekening te houden met alle gemaakte kosten en investeringen. Maar die mag je eigenlijk niet in aanmerking nemen: je moet kijken naar de extra kosten die nog komen en welke baten daar tegenover staan.”

Een moeilijke afweging, weet de transporteconoom, omdat het vanuit politiek oogpunt lastiger ligt. “Het is een project met maatschappelijke voordelen en de politiek heeft in het verleden al beslissingen genomen die niet makkelijk zijn om nog terug te draaien. Dat is die psychologie waar Flyvbjerg het over had: het maakt het moeilijk om nog terug te keren en een project op te geven.”

2023-05-26T17:47:17Z dg43tfdfdgfd