RTBF-JOURNALIST WAARSCHUWDE IN DE JAREN 70 AL VOOR ASBEST, MAAR WERD NIET GEHOORD: "20 JAAR TIJD EN HONDERDEN MENSENLEVENS VERLOREN"

Marie-Anne Mengeot was meer dan 30 jaar onderzoeksjournalist voor de Franstalige omroep RTBF. Ze heeft een tiental reportages gemaakt over asbest en Eternit. Haar onderzoek begon al in de jaren 70. 

"We werkten rond arbeidsongevallen en arbeidsomstandigheden, een thema dat niet zo populair was bij journalisten. Toen ontdekten we het verhaal van asbest", vertelt de nu 81-jarige Mengeot. In 1977 maakt ze voor het eerst een reportage over asbest, maar er kwam niet veel reactie. "We botsten op een gebrek aan belangstelling, op ongeloof of op georganiseerde stilte." 

"We vroegen informatie op bij het ministerie van arbeid, maar daar wist men van niets. Er was niets bekend over welke bedrijven met asbest werkten, laat staan over de slachtoffers. Overlijdenscertificaten van arbeiders waarin de doodsoorzaak was aangegeven en die openbaar waren zoals in Engeland, waren er bij ons ook niet." 

Maar ook bij wetenschappers in ons land bleef het stil. "Sommigen ontkenden zelfs het bestaan van longvlieskanker. Zij beweerden dat het enkel uitzaaiingen waren van longkanker." 

"'Kom ons niet vervelen met uw verhaal', kregen we bij een aantal arbeiders dan weer te horen. Ze wilden hun job behouden, dat was belangrijker." 

Door de ontkenning begon de journalist ook even zelf aan haar verhaal te twijfelen. "We vroegens ons af of de situatie bij ons misschien anders was dan in Engeland, waar de gevaren van asbest al langer werden erkend." 

Geen plaats voor kritiek

"Op een bepaald moment contacteerde Eternit ons, ze hadden opgevangen dat we bezig waren met de asbestproblematiek." De CEO van Eternit en enkele collega's kwamen volgens Mengeot meerdere keren op bezoek bij de hoofdredacteur. "Ze wilden weten wat we zouden vertellen. Ze boden aan om ons alle informatie te geven, we mochten zelfs komen filmen in de fabriek." 

"We kregen uitgebreid het officiële discours te horen: asbest kan in de industrie wél op een gecontroleerde en veilige manier worden gebruikt, als de veiligheidsmaatregelen in acht worden genomen", vertelt Mengeot. "Onze reportages waren volgens Eternit onnodige paniekzaaierij. Maar jaren later werd duidelijk dat wat de bazen van Eternit ons vertelden regelrechte onzin was."

Er was in de jaren 70 of 80 ook maatschappelijk maar weinig plaats voor kritiek op asbestbedrijf Eternit. "Het bedrijf was een succesverhaal in ondernemend Vlaanderen, een multinational met vestigingen in tientallen landen." 

"Het bedrijf zorgde bovendien voor de welvaart van duizenden gezinnen in en rond Kapelle-op-den-bos", gaat Mengeot verder. "Verenigingen kregen steun, sportclubs en plaatselijke evenementen werden gesponsord, en jonge mensen kregen een goedbetaalde job. De fabriek draaide uitstekend, iedereen was tevreden."

"De truth was zeer inconvenient, en werd daarom genegeerd. Het zou vele jaren duren voor er ruimte kwam voor de waarheid." 

"Bewustwording had tientallen jaren vroeger gekund"

Mengeot heeft het er moeilijk mee dat de gevaren van asbest zo lang werden genegeerd, ook door collega-journalisten. "In 2006 publiceerde journaliste Marleen Teugels een kritische artikelenreeks in het tijdschrift Knack, naar aanleiding van Italiaanse rechtszaken tegen Eternit."

"Toen pas veranderde de toon, en kwam de enorme ravage die Eternit en asbest hadden aangericht in beeld. 30 jaar na onze eerste reportage." 

“Je kan als journalist te vroeg gelijk hebben. Als je geen steun hebt van wetenschappers, van politici, van vakbonden, van collega-journalisten, dan sta je alleen. Dat is frustrerend. Dan is de impact van je werk zeer beperkt, hoezeer je verhaal ook waar, belangrijk en urgent is." 

"We hebben pionierswerk verricht. Wellicht hebben we wel bijgedragen tot de bewustwording, maar het had tientallen jaren vroeger gekund. Dat blijft een spijtige zaak.”

2025-03-27T06:27:25Z