Een van de vele presidentiële besluiten die Trump na zijn eedaflegging ondertekende, gaat over een stop op nieuwe windmolenparken in zee, en het stoppen van goedkeuringsprocedures en leningen voor lopende projecten op zee en op land.
Trump stapt ook opnieuw uit het klimaatakkoord van Parijs, net zoals 8 jaar geleden. Ook zijn belofte om weer meer te boren naar fossiele brandstoffen zoals olie en gas herhaalde hij. Tijdens zijn eerste speech als president pakte hij nog eens uit met zijn bekende slogan "we drill baby, drill".
Verder draaide Trump meteen een doelstelling van Joe Biden terug over elektrische auto's. Biden wilde dat tegen 2030 de helft van alle in de VS geproduceerde voertuigen elektrisch zou zijn - hoewel dat niet wettelijk bindend was. Trump stopt meteen ook de subsidies voor nieuwe laadstations.
Het zijn allemaal zaken die hij tijdens zijn campagne had aangekondigd. Hij zou het klimaatbeleid van zijn Democratische rivaal Joe Biden "op dag 1" terugdraaien, en is daar alvast mee begonnen. Maar hoe makkelijk zal dat allemaal zijn? Want de presidentiële decreten zijn maar een deel van het verhaal. Ze kunnen eventueel juridisch worden aangevochten, of moeten nog via het Congres passeren.
De VS is, na China, de grootste uitstoter van broeikasgassen ter wereld. De beslissingen die daar genomen worden, zijn dus niet zonder belang voor onze klimaattoekomst. Wat realiseerden Biden en zijn ploeg precies op het vlak van klimaatbeleid?
Bij al die klimaatregelen is wel een belangrijke nuance te plaatsen. Het is misschien verrassend, maar in 2023 was de olie- en gasproductie onder Joe Biden hoger dan ooit in de VS.
Dat heeft veel te maken met de geopolitieke gebeurtenissen. Na de Russische inval in Oekraïne in februari 2022 en de daaropvolgende energiecrisis heeft de VS veel vloeibaar gas (lng) uitgevoerd naar onder meer Europa, en er is heel wat olie opgepompt. De energiecrisis duwde de prijzen voor olie en gas naar boven, waardoor de VS meer ging oppompen.
Het is een opvallend contrast, in een periode waarbij Biden net ook hard inzette op hernieuwbare energie. Het bewijst meteen dat een president van Amerika niet alle touwtjes zelf in handen heeft en ook afhankelijk is van de wereldwijde context. Ook voor Donald Trump zal dat gelden.
In dat verband wordt wel eens gezegd dat de trein van de hernieuwbare energie vertrokken is, en sowieso niet meer te stoppen is. De productie van hernieuwbare energie in de VS stond in 2024 trouwens op recordhoogte.
Joe Biden zei er na zijn verkiezingsnederlaag in november dit over: "Sommigen zullen de groene projecten willen vertragen of stoppen. De revolutie van groene energie in Amerika is bezig, en niemand kan die nog omkeren."
Volgens Bloomberg stegen de capaciteit van wind- en zonne-energie en die voor opslag van groene energie vorig jaar met 25 procent, een record voor de VS. Die trein gaat dus heel hard, zo hard dat Trump die misschien enkel maar wat vaart kan doen minderen.
Stientje van Veldhoven van het World Resources Institute vertelde de BBC in dat verband dat de globale economische context nu heel anders is dan bij de start van Trumps eerste termijn: "8 jaar geleden was die niet goed voor de overgang naar groene energie, nu is die net heel goed. Dat is echt wel iets dat veranderd is."
China bijvoorbeeld zou tussen 2024 en 2030 goed zijn voor 60 procent van de groei van de capaciteit aan hernieuwbare energie, "en de Chinezen hangen niet af van de VS voor de energietransitie".
Betekent meer hernieuwbare energie een evenredige daling van de uitstoot?
Veel meer groene energie betekent niet noodzakelijk een evenredige daling van de uitstoot - dat zagen we ook al in China, de kampioen van de groene energie. Volgens cijfers van de klimaatonderzoeksgroep Rhodium Group is de Amerikaanse uitstoot in 2024 met amper 0,2 procent gedaald tegenover het jaar daarvoor.
Dat komt onder meer omdat de vraag naar energie (voor elektriciteit en transport) enorm is gestegen. De economische groei bedroeg intussen 2,7 procent. Het bewijst dat de uitstoot terugdringen en economisch groeien wel degelijk samen kunnen gaan. En naarmate groene energie verder de bovenhand blijft nemen, zal de uitstoot verder dalen. Groene energie zal in principe ook steeds goedkoper worden.
Meteen uit het wereldwijde klimaatakkoord van Parijs stappen, kan niet. Het zal een jaar duren voordat het werkelijk zover is. Parijs is niet wettelijk bindend, maar heeft een heel belangrijke signaalfunctie en zet wel druk op landen om effectief hun klimaatbeloftes aan te scherpen en iets te doen aan de uitstoot van broeikasgassen.
De VS komt binnenkort in een clubje terecht met landen als Iran, Jemen en Libië die zich buiten het akkoord stellen. In de praktijk zal het betekenen dat de VS op termijn veel minder inspanningen gaat doen om de uitstoot te beperken, hoewel die dus onder Biden ook niet per se hard daalde.
Het land riskeert bovendien de trein van groene energie te missen. Volgens Simon Stiell, klimaatexpert bij de Verenigde Naties, zal de VS zo uiteindelijk veel geld aan zich voorbij zien gaan, met een groene-energieboom die vorig jaar goed was voor 2.000 miljard dollar.
Anderzijds ligt Trump helemaal niet wakker van de uitstoot van broeikasgassen en de klimaatverstoring. Ook al voelt de VS steeds meer de gevolgen ervan, zoals met de recente natuurbranden in Los Angeles. Trump noemde in het verleden de klimaatopwarming een hoax, bedrog.
Eerder berekende de klimaatwebsite Carbon Brief al dat het presidentschap van Trump 4 miljard ton extra CO2-uitstoot zou veroorzaken over 4 jaar. Dat is evenveel als de jaarlijkse uitstoot van Europa en Japan samen.
Trump viseert ook de windmolenprojecten, en dan vooral die op zee. Hij heeft al langer een moeilijke verhouding met de sector. Jaren geleden, nog voor zijn eerste presidentschap, vocht hij een project aan voor de Schotse kust bij Aberdeen, omdat het het zicht zou verpesten van op zijn golfresort daar. Uiteindelijk verloor hij de rechtszaak.
Gisteren zei Trump daarover dat windmolenparken in zee slecht zijn voor walvissen en andere zeezoogdieren - hoewel daar volgens heel wat specialisten geen bewijs voor is. "Ze verpesten je buurt, ze verpesten je zicht. En ze worden bijna allemaal gemaakt in China."
Trump zal bepaalde projecten nog kunnen stoppen of terugdraaien, als ze nog niet te ver gevorderd zijn. Hij zal dat niet op 1 dag kunnen doen, zoals hij zelf zegt, omdat er sowieso procedures komen bij kijken. Het makkelijkste qua regelgeving is ingrijpen in de offshore-projecten in federaal gebied.
De regering-Trump kan de verdere ontwikkeling van de sector sowieso bemoeilijken en vertragen. De sector van offshore windenergie is vrij nieuw in de VS, en een aantal projecten had al vertraging opgelopen door aanleveringsproblemen en hogere kosten dan ingeschat.
"De nieuwe president zal verdere onzekerheid in de sector veroorzaken, wat investeringen duurder kan maken", zegt expert windenergie Jeremy McDiarmid van Advanced Energy United daarover.
Ook het verbod op nieuwe olieboringen op zee wil Trump snel weer weg. Nadat Biden het verbod had aangekondigd op 6 januari reageerde hij: "Het is belachelijk. Ik ga het meteen weer omkeren. Meteen." Ook dat past in Trumps Make America Great Again-campagne. Hij wil meer olie en gas ophalen om energie goedkoper te maken voor de Amerikanen en zo de inflatie te bestrijden. Tegelijk wil hij meer uitvoeren.
De vraag is of de olieconcerns zomaar willen meegaan in zijn verhaal. Een verhaal van lagere olieprijzen is uiteraard niet per se waar ze op uit zijn.
Het is ook niet evident om beslissingen van Biden terug te draaien. In 2017 probeerde Trump al eens een soortgelijk verbod van voormalig president Barack Obama, voor delen van de Noordelijke IJszee, te schrappen. Zonder succes: een rechter in Alaska stak daar uiteindelijk een stokje voor.
Het is niet meteen duidelijk hoe Trump Bidens besluit gaat kunnen omkeren. Biden gebruikte de Outer Continental Shelf Lands Act van 1953 als instrument voor zijn verbod. Die zegt dat een president een verbod mag instellen voor bepaalde zones, als die te gevoelig zouden blijken voor boringen - lees: als er te grote risico's op milieuschade zijn.
"Diezelfde Act zegt niets over de kwestie of een andere president zomaar een beslissing daarover kan terugdraaien", vertelt Hannah Wiseman, professor grondrecht aan Penn State University, op factcheck.org. Mogelijk moet Trump via het Congres passeren.
Trump zelf heeft in het verleden overigens ook gebieden beschermd voor boorprojecten, onder meer voor beide kusten van de staat Florida, en voor de kusten van Georgia en South Carolina. Hij deed dat nadat er vanuit die staten te veel protest was gekomen voor zijn plannen om weer meer boringen toe te laten.
Dan zijn er ook nog Trumps plannen om de Inflation Reduction Act (IRA) terug te draaien. Makkelijk wordt dat niet, om verschillende redenen. Het wordt volgens experts heel moeilijk - zo niet onmogelijk - waar subsidies voor groene projecten al zijn goedgekeurd en/of de projecten al lopen. Het merendeel van de groene subsidies, goed voor ruim 640 miljard dollar, zou al toegekend zijn.
Bovendien blijken Bidens belastingvoordelen en subsidies voor groene sectoren vaak in zuidelijke Republikeinse staten en kiesdistricten terecht te komen. Volgens de economische denktank E2 komt 60 procent van de nieuw aangekondigde projecten Republikeinse districten ten goede.
Die projecten zouden goed zijn voor 85 procent van de investeringen, en 68 procent van de extra jobs. In de top 20 van districten met groene investeringen, staan er 19 die in Republikeinse handen zijn, berekende E2.
Dat alles maakt het moeilijker om de IRA in het Congres terug te draaien, zelfs met een zogenoemde trifecta waarbij de Republikeinen zowel het Huis, de Senaat en het presidentschap in handen hebben.
Onder Biden zijn er al tientallen pogingen van Republikeinen geweest om zijn wetgeving tegen te houden of af te zwakken. Maar even goed waren er Republikeinen die er de voordelen van inzagen en nu liever met de IRA-voordelen doorgaan.
Vorige zomer ondertekenden 18 Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden een brief voor voorzitter Mike Johnson, om de belastingvoordelen zeker te behouden voor als de IRA zou worden teruggeschroefd. De Republikeinse meerderheid in het Huis is flinterdun. De hamvraag is of er iemand van de Congresleden tegen Trump in zal durven gaan.
Overigens hebben vertegenwoordigers van autobouwer Tesla (anoniem) verteld dat ze achter Trumps plannen staan om de premie voor de aankoop van een elektrische auto (tot 7.500 dollar in belastingvoordelen) te schrappen.
Trumps rechterhand en Tesla-topman Elon Musk zei daar eerder over dat volgens hem het afvoeren van de premie vooral de concurrentie in eigen land hard zal raken, zoals General Motors en Ford. Tesla zou zich al bij al goed staande houden, denkt hij.
Zowat de helft van de 110 nieuwe bedrijven voor elektrische voertuigen en groene energie na IRA liggen in de staten South Carolina en Georgia, in het zuidoosten. Opnieuw rijst de vraag: kan Trump deze economische sneltrein stoppen?
In Jackson County, Michigan, doet het duurzame-energiebedrijf Harvest Solar het erg goed. Voorzitter Lucas Olinyk zegt daarover: "Michigan heeft wellicht meer dan gelijk welke andere staat kunnen profiteren van IRA. Groene energie staat hier op een tipping point (een scharnierpunt waarna je niet meer terug kunt, red.)."
2025-01-22T04:58:59Z