EEKHOORNS LAGEN MOGELIJK AAN BASIS VAN LEPRA IN DE MIDDELEEUWEN
Dat eekhoorns tegenwoordig melaatsheid kunnen krijgen, weten we al enkele jaren. De bekende infectieziekte die huid, zenuwen en slijmvliezen aantast, werd in 2016 ontdekt bij enkele rode eekhoorns in Schotland en op het Zuid-Engelse eiland Brownsea. Opmerkelijk hierbij was dat het om een menselijke variant van de aandoening ging. Maar waar die juist vandaan kwam, was een groot raadsel.
Zwitserse onderzoekers van de Universiteit van Basel wilden dit mysterie ontrafelen. Gewapend met historische bronnen trokken ze naar Winchester, een stad in Zuid-Engeland, waar zich het voormalige lepraziekenhuis St. Mary Magdalen Leprosarium bevond. Op de plaats van deze middeleeuwse instelling voor leprapatiënten bestudeerden de onderzoekers 25 menselijke overblijfselen.
Daarnaast vonden ze in een put bij de 'Staple gardens' ook 12 rode eekhoornresten – voornamelijk heel kleine vinger- en teenbotten. In middeleeuws Engeland was Winchester een belangrijke trekpleister voor bonthandelaars. Eekhoornbont was bijzonder geliefd bij rijkere stadsinwoners en mensen van adel.
“Zoals iedereen nu de nieuwste iPhone wil, zo wilden onze middeleeuwse voorvaderen eekhoornbont bezitten”, vertelt hoofdonderzoekster en professor archeologie Verena Schünemann aan VRT NWS. "Maar tegelijkertijd waren het ook geliefde huisdieren.”
Terug in het laboratorium vergeleek het onderzoeksteam de verschillende monsters met elkaar. En wat bleek? De eekhoornstalen van de 10e en 11e eeuw hadden meer lepra-DNA gemeen met de oude menselijke resten dan met die van moderne rode eekhoorns. "Het nauwe contact van mensen met rode eekhoorns en de overdracht van lepra in de middeleeuwen is dus wellicht geen toeval", aldus de wetenschapster.
De ontdekking vormt vooralsnog geen reden tot paniek. “Er is nog geen enkele besmetting van een moderne rode eekhoorn op de mens bekend”, stelt de archeologe gerust. “De dieren leven vandaag ook veel meer afgezonderd, dus de kans lijkt me klein dat hier verandering in komt.”
De impact van de vondst op lepraonderzoek vandaag
Toch kan de studie ook vandaag inzicht bieden in de verspreiding van lepra. “Op dit moment weten we dat je meer risico loopt op de aandoening bij langdurig, nauw contact met iemand die besmet en niet behandeld is."
"Waarschijnlijk vindt de exacte overdracht dan plaats via de bovenste luchtwegen, maar helemaal zeker kunnen we dit nog niet zeggen. De lange incubatietijd van gemiddeld 6 maanden tot 5 jaar – de periode tussen de besmetting en de eerste ziektesymptomen – maakt het erg lastig om de infectiebron te achterhalen.”
"Maar als de dieren in de omgeving van patiënten ook een rol spelen bij de besmetting, moeten we infecties op andere manieren proberen voorkomen, bestrijden of controleren", legt de professor uit.
Hoewel de ziekte bij ons volledig is uitgeroeid, blijven de percentages stabiel in India, andere Zuidoost-Aziatische landen, op het Afrikaanse continent en in Brazilië. Jaarlijks worden er wereldwijd nog zo’n 200.000 nieuwe gevallen gerapporteerd.
Lepraonderzoekster Sofie Braet van het Tropisch Instituut voor Geneeskunde benadrukt het belang van verder onderzoek in deze materie. “De middeleeuwse eekhoorns delen dan wel hetzelfde lepra-DNA als hun menselijke tijdgenoten, het is nog erg onduidelijk wie nu juist wie heeft besmet. Als de overdracht enkel gebeurde van mens op eekhoorn, dan helpt deze informatie ons niet echt vooruit in de bestrijding van lepra."
"Maar als het omgekeerde waar is en de eekhoorn keer op keer de schuldige blijkt, dan zouden we eekhoorns en hun soortgenoten kunnen onderzoeken in gebieden met hoge lepracijfers.”
Wat het team nu te doen staat, is meer lepra-DNA uit stalen van geïnfecteerde dieren en mensen verzamelen en die blijven onderzoeken. “Hoe meer data we hebben, hoe beter we zullen kunnen vaststellen hoe lepra exact wordt overgedragen en op welke schaal dit gebeurt”, aldus Verena Schünemann.
Want volgens de professor is dit nog maar het topje van de ijsberg. “Wetenschappers zijn goed in het identificeren van oude ziektes op menselijke resten, maar met dieren hielden we nooit echt rekening. Met dit onderzoek kunnen we in de toekomst hopelijk nieuwe strategieën ontwikkelen om de verspreiding van infectieziektes een halt toe te roepen.”
2024-05-07T17:46:42Z dg43tfdfdgfd